Etos awangardy
Po skandal jako narzędzie oddziaływania na widzów sięgnęła po raz pierwszy świadomie historyczna awangarda. Jej działania miały służyć odnowie sztuki, otwieraniu widzów na to, co radykalnie nowe. Futuryści, dadaiści, surrealiści uważali się za zwiastunów przyszłości, przygotowywali innych na to, co niedługo miało stać się powszechne. Słuszność swoich racji mierzyli siłą oporu tych, których chcieli nawracać. Przywołamy awangardowe praktyki wykorzystujące szok, pytając o to, czym jest etos awangardy i jak dziś przenika nasze myślenie.
Skandal jako wydarzenie społeczne
W Polsce najgłośniejsze skandale teatralne dotyczą dzieł podejmujących dyskusję z tradycją narodowo-katolicką: od futurystycznych hec z początku XX wieku, przez „Apocalypsis cum figuris” po „Golgota Picnic” i ostatnio wystawioną „Klątwę”. Jakie przeobrażenia w obrębie sztuki i społeczeństwa skandal ujawnia w Polsce, a jakie w innych kontekstach kulturowych? Dlaczego w innych kontekstach skandaliczny zamach na pewien świat i jego porządek mógł doprowadzić do kulturowej zmiany, a w Polsce wciąż tkwimy w powtarzalności jednego gestu?
Po prostu skandal. Wykłady dr Doroty Semenowicz
Cyprian Kamil Norwid rozpoczyna swój traktat „Milczenie” pytaniem „Czy śpiącego można przebudzić grzecznie?”. Czy da się przenieść widzów/czytelników w inną rzeczywistość niż ta, w której funkcjonują codziennie, w sposób łagodny, w kokonie bezpieczeństwa? Norwid odpowiada przecząco: „każdy nowy pomysł lub wynalazek, o ile jest początkującym lub posiłkującym nowe koło rzeczywistości” odpycha i rodzi sprzeciw.
Przyglądając się skandalom, które co rusz wybuchają w świecie kultury, wydaje się, że współczesną sztukę tworzą same „nowe pomysły i wynalazki”, oburzające dzieła geniuszy. Społeczeństwo nie chce się przebudzić, dlatego słowo skandal słyszymy coraz częściej. Czy tylko skandal może jednak przebudzić śpiącego i czy każdy widz musi być „śpiącym”?
Odwołując się do greckiej etymologii słowa skandal (skandalon, czyli pułapka podłożona wrogowi po to, by ten się potknął, przeszkoda), spróbujemy przemyśleć nasze sposoby rozumienia skandalu na nowo? Czym skandal jest w kontekście społecznym, a czym w subiektywnym doświadczeniu widza? Jaki rodzaj brutalności ze sobą niesie? Jaki rodzaj relacji z widzem wytwarza?
14 grudnia „Skandal jako wydarzenie społeczne (ze wstępem z wykładu Etos awangardy)”
15 grudnia, „Skandal uwewnętrzniony”
19 grudnia, „Skandal. Epilog”Po prostu skandal to projekt realizowany przez Fundację Malta w ramach programu „Szkoła widza”, przy wsparciu finansowym Miasta Poznania. Projekt wspiera ruch Kultura Niepodległa.
dr Dorota Semenowicz – dramaturżka, kuratorka, teatrolożka. Od 2009 roku pracuje w dziale literackim Teatru Narodowego w Warszawie i w dziale programowym Malta Festival Poznań. Absolwentka Uniwersytetu Paris III Sorbonne-Nouvelle w Paryżu (teatrologia, literaturoznawstwo). Autorka książki To nie jest obraz. Romeo Castellucci i Socìetas Raffaello Sanzio (2013), której rozbudowana wersja angielska ukazała się nakładem wydawnictwa Palgrave Macmillan w 2016 roku. Wykładowczyni Akademii Teatralnej w Warszawie. Redaktorka prac zbiorowych, m.in. García. Resztki świata (2014) i, wraz z Katarzyną Tórz, Wykluczeni. Między estetyką a etyką (2012) oraz Polityka wyobraźni – scena flamandzka (2011).